Art Body Art

SULUV RECENZIJA

Jelena Guga
Relacije tela: Ukrštanja tehnologije, prirode i kulture u novomedijskoj umetnosti

Izložba „Relacije tela” istražuje načine na koje se novomedijska umetnost može koristiti u preispitivanju, kritici i redefinisanju našeg razumevanja tela i njegove uloge u odnosima sa Drugim i okolinom u medijski posredovanom i tehnološki ovisnom svetu. Naša fascinacija tehnologijom ustupila je mesto “uobičajenom” u postdigitalnoj eri. Tehnologija je postala toliko ukorenjena u svakodnevni život da je sada sastavni deo naših fizičkih, digitalnih, kulturnih, društvenih, ideoloških i medijski posredovanih tela. Kao rezultat, svakodnevno doživljavamo hibridnost identiteta i iznova redefinešemo sebe kroz globalnu povezanost i nove vrste socijalizacije. Izložba se fokusira na to kako tehnologija utiče na odnos prema telu, kao i na kulturne i društvene prakse.

Tehnološko posredovanje života nije ništa novo, ali se dramatično intenziviralo kako su nas pandemija Covid-19, kao i drugi antropocenski problemi, gurnuli još dublje u digitalno postojanje. Posao, zabava, obrazovanje, slobodno vreme i sociajalizacija u velikoj meri su prebačeni u virtuelne sfere. Kroz izložene radove, antropocen, nova era u kojoj čovekova akivnost ima ogroman uticaj na životnu sredinu (Crutzen & Stoermer 2000; Moore 2016; Latour 2016), kao i postdigitalno (Cramer 2015; Savin-Baden 202 Berri & Dieter 2015), pojavljuju se kao referentni okvir izložbe. U istraživanju relacija tela, aspekti postdigitalnog na koje referišu ovi radovi uključuju konvergenciju fizičkog i digitalnog postojanja, suptilne društvene i kulturne promene koje uzrokuje sve veća upotreba računarskih infrastruktura, kao i načine na koje digitalne tehnologije utiču na umetnike, umetničku produkciju, estetiku i sistem umetnosti.

Predstavljeni radovi devet domaćih i međunarodnih (novo)medijskih umetnika istražuju (bes)telesne doživljaje tehnologije, tehnološki uticaj na psihu i načine na koje tehnologija oblikuje život na opipljive i nematerijalne načine. Svaki rad se bavi različitim temama, pitanjima i odnosima višestrukih i visoko kontekstualizovanih tela kroz različite medije, uključujući animaciju, platforme društvenih medija, virtuelnu realnost, interaktivne i kinetičke instalacije, performans, redimejd objekte, zvuk i video. Pristupi umetnika variraju od utopijskih i distopijskih vizija do razigranosti, ironije, društvenog angažmana i intimnih odnosa i refleksija. Pored toga, izložba nudi jedinstven pogled na tehnološki, industrijski i urbani uticaj na svet prirode i načine na koje ljudi reaguju ili bi mogli da reaguju na nagle kulturne, društvene, ekonomske, geopolitičke i ekološke promene.

„10,9,8,7,6…vr.2“ Sanje Anđelković, spekulativni CGI film smešten u vreme posle pandemije, dotiče se ekoloških problema. Ovo delo prenosi gledaoca u um i tok misli ženske protagonistkinje koja je pod opštom anestezijom. Estetska mekoća dela i stalno fokusiranje na dah, pobuđuju meditativno stanje nalik snu kod posmatrača. Ovu smirenost, međutim, uzurpira konstantan osećaj nelagode, jer delo navodi na razmišljanje o životu i smrti, dok nas istovremeno suočava sa surovim istinama o gorućim ekološkim problemima i krhkosti našeg postojanja u antropocenu.

Inspirisan načinom na koji je urbanizacija u Londonu uticala na lisice da se biološki promene i evoluiraju od lovaca do strvinara, kinetička skulptura Vuka Ćuka „Lisica 3,0” predstavlja sledeći korak ka kiborgizaciji u evoluciji vrsta izazvanoj tehnološki izmenjenim ekosistemima. Integrisanje veštačkog i prirodnog sa ljudskim je u srži ovog dela. Na neki način, delo evocira dikovske vizije odnosa ljudskog i ne-ljudskog i ljudskog i životinjskog u kojima je, nakon izumiranja vrsta, briga o veštačkim kućnim ljubimcima i iskazivanje empatije prema životinjama jedini znak tobožnje čovekove ljudskosti koja ga razlikuje od androida (Dick 2017). Štaviše, Ćukova robotska figura lisice koja oponaša živu lisicu otvara pitanje šta je artificijelno, a šta realno, kao i pitanje da li je to uopšte važno i zašto, te ukazuje na kolaps jasno definisanih razlika između to dvoje.

U okviru teme relacija čoveka i prirode u antropocenu, na izložbi je predstavljena interaktivna instalacija Zane Cerpine i Stahla Stenslija „Ekobordel: Ljudsko-biljna seksualnost“. Rad se zasniva na premisi da boravak u prirodi uzbuđuje čula i izaziva zadovoljstvo. Iz ove perspektive, rad ispituje različite vrste odnosa prema prirodi, pre svega postavljajući pitanje šta je priroda danas: kulturalni konstrukt, idealizovana, idilična slika prirodnih pejzaža koji nestaju ili ne postoje, ili je to sećanje izbrisano ekološkim katastrofama antropocena? I još važnije, kako se praktikuje i manifestuje naša ljubav prema prirodi? Očekivani odgovor bi se formulisao oko pojmova kao što su briga, održivost, zaštita i očuvanje, ali ovi umetnici prave posve ironičan iskorak i pretvaraju ljubav prema prirodi ili ekofiliju (Cerpina & Gangvik 2022) u ekoseksualni fetiš. Atraktivna interaktivna sofa poziva posetioce na seksualnu interakciju sa biljkom. Korisnik pokreće fitosvetla koja hrane biljku dok zauzvrat doživljava genitalnu vibrotaktilnu stimulaciju. Ako biljka nije „voljena“, tj. hranjena svetlošću, ona na kraju umire.

Ostavljajući fizički svet iza sebe, Tanja Vujinović stvara ne samo umetnička dela na društvenim VR platformama kao što su VR Chat i Sansar, već i potpuno uranjajuće nove svetove, avatare i prostore za različite vrste društvenih i kulturnih multimedijalnih događaja, od elektronske muzike, do umetničkih izložbi, predavanja i diskusija. Na ovoj izložbi predstavljena je audiovizuelna instalacija „Srž“ iz autorkine serije AvantGarden. Vizuelno privlačan i umno stimulativan, rad istražuje šta je to što postajemo kroz inkorporaciju digitalnih avatara i kakav transformativni uticaj na nas imaju odnosi i interakcije ne samo sa drugim virtuelnim osobama već i sa ne-ljudskim artificijelnim agentima. Naseljavajući digitalne prostore, ali kroz drugačiji pristup, „#artmeta#cosplayart“ Isidore Todorović je eksperimentalno istraživanje jezika i simbolike društvenih medija. Umetnica koristi društvene mreže kao nove prostore umetničkog izražavanja, produkcije i kreativne saradnje između umetnika i publike.

Na izložbi je predstavljen i rad Nenada Glišića „Posmatranje“, statična video projekcija autoportreta koja se može čitati kroz teoriju pogleda, odnosa čoveka i mašine, dualizma uma i tela ili samorefleksije, ali je svesno ostavljena otvorena za subjektivnu interpretaciju posetilaca.

Kako granice između tehnologije, prirode i kulture nestaju, pojavljuju se različiti oblici hibridizacije našeg postojanja. Koristeći objekte, video snimke, audio snimke i kompjuterski generisane glasove, instalacija Mariko Hori „Šta kažu ptice?” stvara pejzaž koji je istovremeno poznat i oneobičajen. Kroz ovaj rad, umetnica ispituje kako je naša percepcija oblikovana, pa čak i uslovljena kulturnim okruženjem, zbog čega iste stvari razumemo na različite načine. Ukratko, naš perceptivni aparat je društveno konstruisan. Autorkino ispitivanje „kulturnog“ tela suprotstavljeno je delu Aleksandre Gruden „Iskustvo životinjskog – priroda čoveka“, koje se fokusira na „prirodno“ telo. Kombinujući medije video instalacije i performansa sa gotovim objektima kao senzornim elementima, rad Grudenove nas iznova povezuje sa bazičnim, instinktivnim nagonima. Osim što pruža intimno iskustvo posetiocima da istraže životinjske aspekte sopstvene prirode, rad dovodi u pitanje i antropocentrične narative, kao i dihotomiju između ljudskih i neljudskih životinja. Iako imaju različite pristupe, ova dela prevazilaze prirodne i kulturne granice jer su istovremeno duboko lična i univerzalna.

Radovi predstavljeni na izložbi „Relacije tela” svojevrsna su kontemplacija o tome kako su naša tela i tehnologija isprepleteni, kao i kritički osvrt na to kako naša koegzistencija sa mašinama utiče na pojedinca i društvo. Istovremeno, radovi ukazuju na to da se uticaj antropocena ne može preceniti. Ali, kako navodi Joanna Zylinska, umetnost nije samo reprezentacija, već se pre može opisati kao stvaranje sveta ili stvaranje smisla. Tako su i radovi predstavljeni u „Relacijama tela” upravo one „alternativne kreativne intervencije koje nam omogućavaju da iznova zamislimo život, smrt i izumiranje izvan uskog fatalizma, a takođe i izvan onoga što bismo mogli nazvati „spašavanjem” u dominantnoj priči antropocena.” (Zylinska 2014) Kao jedinstvena celina, ova digitalna, analogna i interaktivna dela otkrivaju kompleksno, višestruko ispitivanje naše sadašnje i buduće stvarnosti, kao i naše sadašnje i buduće imaginacije i „konsenzualne halucinacije“ (Gibson 1989). Konačno, kroz bavljenje ukrštanjima tela, otelovljenja, tehnologije, prirode i kulture, izložba nudi jedinstven pogled i podstiče na razmišljanje o međudejstvu ovih elemenata koje oblikuje razumevanje kako nas samih tako i večito promenljivog sveta.

Reference
Berry, David M. and Dieter, Michael (2015). “Thinking Postdigital Aesthetics: Art, Computation and Design,“ u Postdigital Aesthetics: Art, Computation and Design, ur. Berry, David M. & Michael Dieter, London, New York: Palgrave Macmillan.
Cerpina, Zane and Espen Gangvik (2022), “Meta.Morf 2022 – Ecophilia. Trondheim international biennale for art and technology”, dostupno na https://metamorf.no/2022/auto-draft/ (pristupljeno 1. decembra 2022.)
Cramer, Florian (2015), “What Is ‘Post-digital’?”, u Postdigital Aesthetics: Art, Computation and Design, ur. Berry, David M. and Dieter, Michael, London, New York: Palgrave Macmillan.
Crutzen, Paul J. and Stoermer, Eugene F. (2000),” The ‘Anthropocene’”, u The Future of Nature, ur. Libby Robin et al., New Haven: Yale University Press.
Dick, Philip K. (2017), Do Androids Dream of Electric Sheep?, New York: Del Rey.
Gibson, William (1989), Neuromancer, New York: Epic Comics.
Latour, Bruno (2016), “Agency at the Time of the Anthropocene”, u Naturally Hypernatural III: Hypernatural Landscapes in the Anthropocene, ur. Sabine Flach and Gary Sherman, Bern, Berlin, Bruxelles, Frankfurt am Main, New York, Oxford, Wien: Peter Lang.
Moore, Jason W., ur. (2016), Anthropocene or Capitalocene? Nature, History, and the Crisis of Capitalism, Oakland: PM Press.
Savin-Baden, Maggi, ur. (2021), Postdigital Humans, Springer International Publishing.
Zylinska, Joanna (2014), Minimal Ethics for the Anthropocene, London: Open Humanities Press.