- 30. mart – 18. april 2015.
Rapsodija u crno-belom: grafike Velimira Matejića
Decenmjama delujući na savremenoj likovnoj sceni Velimir Matejić pripada onoj grupi stvaralaca čiji je prepoznatljivi likovni izraz integrisan u tokove grafičke umetnosti na ovim prostorima. Pri tome, on je uspeo da sačuva svoj snažan stvaralački znak ostajući imun na različite umetničke mene i neprikosnoven u svom asocijativnom crno-belom grafičkom izražavanju. Kao umetnik, Matejić se formirao van uslovljenih akademskih normi; njegov kreativni put paralelno se razvijao (pored poziva profesora biologije) uz pouke i savete poznatih umetnika: Lize Križanić, Božidara Džmerkovića i Miodraga Nagornog. Očito, simultani tok u njegovom profesionalnom životu funkcionisao je na bazi rasterećenog interaktivnog odnosa na relaciji Matejić profesor – Matejić umetnik. Između ostalog, autor je bogato profesionalno iskustvo stekao u na studijskim putovanjima TOKOM kojih je imao prilike da upozna umetnost različitih kultura. Ohrabren tim saznanjima usložnjavao je i razvijao svoje stvaralaštvo ostajući pritom dosledan prepoznatljivoj likovnoj poetici. U grafikama nastalim u tehnikama drvoreza i linoreza u periodu od 1970. godine do danas uočavaju se određene faze u njihovom stilskom razvitku. Tako, u ranoj stvaralačkoj fazi sedamdesetih godina 20. veka Matejić kreira gotovo arabeskne crno-bele kompozicije sa mnoštvom figuralnih prikaza Koji su međusobno sintetisani u jednu razuđenu vizuelnu igru. Polifona kompozicija biomorfnih i fantastičnih stvorenja i arhitekturalnih fragmenata po svom poetskom sadržaju bliska je estetici nadrealnog, ali se pritom uočava i težnja ka ekspresivno izražajnom maniru. TOKOM osme decenije javlja se tendencija ka isticanju materijalnosti grafičke matrice što se posebno uočava u drvorezima iz ovog perioda. Kompozicija je u gotovo enformelnom stanju i uslovljena fizičkim predispozicijama matrice sa koje se otiskuju i pukotine, godovi i čvorovi u drvetu. Navedene nesavršenosti materijala postaju legitimni sadržaj u kreiranju grafičkog otiska, pa stoga možemo reći i da autor prihvata prirodu kao svog saveznika u stvaranju. Devedesetih godina 20. veka Matejić se eksponira kao zrela stvaralačka pojava solidno utemeljena u mediju grafike. Njegovo veliko iskustvo postaje još vidljivmje na umetničkoj sceni i ovaj rad se sve više posmatra kao jedna od umetničkih aktuelnosti.
Simptomatično da crna i bela boja na ovim grafikama nisu u sukobu, već međusobno korespondiraju, ravnopravno učestvujući u koncepciji kompozicije. U tom kontekstu, izvesna relacija se može uspostaviti između istočnjačke filozofske ideje o egzistencionalnoj uslovljenosti (a ne kontrastu) svetlosti i tame. Matejićev proces rada na graficui gotovo je analogan skulptoru koji delo „oslobađa“ iz jednog komada kamena, jer on u svetlost belog grafičkog papira uvodi razuđeni crni motiv. Na taj način uspostavljen je sklad i kontinuitet idejne i vizuelne recepcije dela koja poput ekspresivne muzičke kompozicije snažno pulsiraju. Ove osobenosti uočljive su u radovima nastalim TOKOM devedesetih godina, a njihove modifikacije transponovane su u grafike koje realizuje i danas. Na njima su likovne strukture koje aludiraju na imaginarne, promenljive pejzaže, organske i neorganske forme. Prema rečima samog Matejića inspiraciju za takav likovni pristup nalazi u čuvenim istočnjačkim ornamentima, arabeskama. Njegova intencija bila je da u svojim grafmčkim kompozicijama razvije ekspresiju gesta koji poseduje arabeska i da kroz impuls kaligrafskog znaka transponuje deo materijalnog sveta, odnosno jezika prirode. Jedna od osnovnih odlika ovog ornamenta jeste da iako je inicijalno matematički detaljno proračunat, njegova krajnja forma oku posmatrača deluje gotovo kao intenzivna optička konfuzija. Po prirodi stvari, Matejićevoj grafici prethodi crtež koji prilikom transfera u kontekst grafičke ideje poprima novu i autonomnu metafizičku dimenziju. Fokusirajući čitavo Matejićevo grafičko stvaralaštvo, neosporno je da se on TOKOM svog rada oslanjao na određene reperne uzore iz istormje umetnosti kao što su dela ruskih konstruktivmsta i neo-primmtivizma. Ti oslonci su vidljivi u težnji ka simplifikaciji motiva i vraćanju primarnom stvaralačkom impulsu. Ovaj impuls inicira širenje forme iz određene matice pri čemu se razvija dinamična kompozicija koja se slobodno grana u više pravaca. Navedena specifičnost likovnog izraza je vremenom, pored crne i bele boje, kao zajednički imenitelj, postala i obeležje grafičkog stvaralaštva Velimira Matejića.
Vladimir Božinović
Velimir Matejić
(1934. Berane, CrnaGora)
Diplomirao na Biološkom fakultetu u Beogradu. Osnove umetničkog obrazovanja stekao je u Šumatovačkoj školi crtanja i ateljeu Lize Križanić.
Izlagao na preko četiristotine kolektivnih i oko stotinu samostalnih izložbi. Dobitnik je brojnih nagrada iz oblasti grafike, a posebno se izdvajaju laureati na grafičkim bijenalima u Banskoj Bistrici i Novosibirsku. Član ULUS-a od 1968. i SULUV-a od 2000. godine.
Samostalne izložbe:
1963. Pančevo, GalerijaMuzičke škole
1965. Beograd, RU „Đuro Salaj”
1966. Beograd, Salon fotografije
1972. Beograd, Galerija Grafički kolektiv Beograd, Jugopetrol
1973. Čačak, Dom kulture Kraljevo, Radnički univerzitet
1974. Pančevo, Narodni muzej
1975. Ivangrad, Radnički univerzitet
1976. Zemun, Galerija Narodnog pozorišta Kranj, Prešernova hiša
1977. Smederevo, Narodni muzej Sarajevo, RU „Đuro Đaković”
1978. Dubrovnik, Narodno kazalište
1980. Zagreb, Galerija „Karas”
Beograd, RU „Braća Stamenković”
Pančevo, Dom kulture
1981. Niš, Salon 77, Galerija savremene umetnosti Skoplje, Galerija JNA
1982. Mostar, Radnički univerzitet
1983. Rijeka, Galerija ”Juraj Klović”
Beograd, Galerija Vidikovac
1984. Zaječar, Narodni muzej
Novi Sad, Galerija ULUV-a
1985. Ivanjica, Dom kulture
1986. Titograd, Galerija savremene umetnosti Aranđelovac, Mala galerija Beograd, Galerija 73
1987. Beograd, Kulturni centar
1988. Zemun, Galerija Stara kapetanija
1989. Apatin, Galerija Meander
1990. Paraćin, Narodni muzej
1992. Kotor, Centar za kulturu Tivat, Galerija JNA Herceg Novi, Galerija JNA Kovin, Galerija Doma kulture
1993. Ruma, Zavičajni muzej Valjevo, Narodni muzej Zemun, Galerija „Pinki“
1995. Beograd, Galerija SULUJ
1997. Zemun, Galerija „Pinki”
Beograd, galerija Đura Jakšić
1998. Beograd, Biblioteka Đorđe Jovanović Beograd, Galerija SULUJ
1999. Smederevo, Dom kulture
2000. Loznica, Dom kulture Vuk Karadžić Pariz, Galerija „SITEA“
Pariz, Kulturni centar Jugoslavije
2001. Priboj na Limu, Galerija „Spirala“
2002. Starčevo, Galerija „Boem“
2003. Velika Plana, Galerija Doma omladine
2005. Negotin, Dom kulture Čačak, Dom kulture
2006. Novi Sad, Galerija ULUV-a
2007. Kragujevac, Galerija „Mostovi Balkana” Stara Pazova, Kulturni centar
2008. Vršac, Dom omladine
2009. Novi Beograd, Galerija SKC Pančevo, Galerija „Dukat”
2010. Starčevo, Galerija „Boem”
2011. Bačka Topola, Galerija Narodnog muzeja
2012. Apatin, Galerija Meander Pančevo, Galerija Arhiva
2013. Subotica, Otvoreni univerzitet Beograd, Galerija grafičkog kolektiva Sombor, Galerija Laza Kostić Palić, Gradska biblioteka Majdanpek, Dom kulture
Gornji Milanovac, Kulturni centar Vrbas, Likovna Galerija kulturnog centra
2014. Kula, Dom kulture Temerin, Mesna galerija Kanjiža, Dom kulture Kikinda, Galerija “Tera”
