Isidora Miljanić/ PREOBLIKOVANJE DRVETA

SULUV RECENZIJA

Preoblikovanje kao preoznačavanje

Semiotika razlikuje nekoliko tipova znakova, a jedna od osnovnih podela je na indeksne, ikoničke i simboličke. Indeksi ili indikatori su znaci koji označavaju uzročno-posledične veze koje se pojavljuju bez čovekove intervencije. Recimo, talasi su indeksni znaci vetra, plima i oseka su indeksni znaci gravitacije Meseca, dim je indeksni znak požara, povišena telesna temperatura je indeksni znak infekcije itd. Oni se često nazivaju i signali ili simptomi. Sa druge strane, ikonički znaci su oni koje stvara čovek i oni formalno liče na objekat koji predstavljaju. U ovu kategoriju se može svrstati sva umetnost zasnovana na mimezisu, modeli i makete raznih objekata, piktogrami itd. Za razliku od njih, kod simboličkih znakova nema nikakve sličnosti sa onim što prezentuju, nego se njihovo značenje tumači prema ranije utvrđenoj konvenciji. Najbolji primer za simbolički sistem zankova je sam jezik u kojem, osim uzvika onomatopeje (koji bi bili ikonički znaci), svaka reč predstavlja određeni pojam na osnovu konvencije koju poštuju svi koji je koriste (tako reč „konj“ ne može označavati životinju koju predstavlja reč „cvrčak“). Umetnici se, međutim, primenom metaforičnosti i metonimičnosti, često poigravaju (prenesenim) značenjima i dovode u vezu znake sa pojmovima i predmetima na koje se pre nisu odnosili. Isto se dešava i u određenim sociolektima, kao u slengu, gde reči, sad već konvencionalno, imaju nekonvencionalna značenja.

U seriji Preoblikovanje drveta, Isidora Miljanić se poigrava na relaciji indeksnih, ikoničkih i simboličkih znakova. Koristi drvo koje je već odsečeno i fokusira se na njegove godove i nepravilnosti nastale usled truljenja. Nepravilni koncentrični godovi su indeksi starosti drveta, kao i nepravilnosti koje kao ožiljci pokazuju da je stablo bilo obolelo u nekom momentu. Dok godovi prikazuju razvoj života, trulež svedoči o njegovom odsustvu i o nestajanju drveta nakon njegove smrti. Upravo te elemente umetnica „precrtava“ na staklo, bruseći linije po njemu i stvarajući ikoničke znake. Staklo, na koje su precrtani godovi kao što se na paus papir precrtavaju arhitektonski crteži, počinje da označava drvo, dok se samo drvo ne gubi iz vidokruga. Staklo u nekim slučajevima postaje svojevrsna zaštita drvetu, koje je oštro presečeno, ogoljeno, ranjivo, izloženo pogledima. Crtež na njemu počinje da liči na dijagram, na mapu u punoj razmeri koja grafički prikazuje zaštićeni objekat. Za razliku od stakla, koje providnošću dozvoljava da se na njegovu površinu precrtaju godovi drveta, tabla na kojoj se crtež ispisuje kredom, a koju umetnica isto upotrebljava u izložbi, zahteva da se ikoničkom znaku pristupi putem mimezisa.

Proces dodavanja stakla drvetu, Isidora Miljanić opisuje kao zaceljivanje i to je uočljivije u radovima u kojima staklo teži da postane simbolički znak drveta, a ne samo da ga vizuelno kopira. Na mestu čistog reza u tkivo drveta, ili umesto delova debla koji nedostaju, pojavljuju se repetitivne forme stakla koje, kao i deblo, imaju lučne ivice. Staklo postaje svojevrsna proteza koja od debla stvara kiborga u organskom svetu. Na likovnom nivou, umetnica kombinuje koncentričnost godova na horizontalnoj osi sa repeticijom i paralelizmom staklenih formi na vertikalnoj osi, stvarajući kompozicije u kojima tankoća i vizuelna praznina stakla uspeva da nadomesti volumen drveta i punoću njegovih godova. U nekim kompozicijama kružni presek debla izgleda kao da lebdi iznad svog masivnog tela. Miljanić to postiže tako što od širokog debla, koje je gotovo kružnog preseka, odseca tanak deo i postavlja ga uspravno pomoću stakla, kao da je portret ili lice tog samog drveta.

Kombinujući presek debla i staklo kao materijale, Miljanić povezuje nešto unutrašnje, nekada živo, što ne vidimo, sa staklom, derivatom koji čovek proizvodi i koji u svoje oštre ivice inkorporira svetlo. Postavljanjem u međusobne odnose ova dva materijala koja se razlikuju kroz niz binarnih opozicija, umetnica ih tretira kao znake koji nose značenja sami za sebe, ali koji kroz međusobni odnos rezultiraju novim značenjem koje postaje konvencija komunkacije između umetnice i publike.

 

Sonja Jankov