Ján Triaška / IS THE EARTH FLAT? (DA LI JE ZEMLJA RAVNA?)

BIOGRAFIJA

Ján Triaška (1977) rođen je u Novom Sadu. Studirao je gimnaziju u Bačkom Petrovcu. Zatim od 1996. do 1999. studira) na Katedri slikarstva Akademije umetnosti u Novom Sadu u klasi profesora Jovana Rakidžića). Godine 1999. odlazi u Slovačku, studira na Visokoj školi likovnih umetnosti u Bratislavi, Slovačko državljanstvo je dobio 2003. godine. Nastavlja studije slikarstva na Visokoj školi likovnih umetnosti u klasi profesora Jana Bergera), gde uspesno diplomira 2003. godine. Nakon toga je na istoj školi završio doktorske studije. Godine 2017 je na Visokoj školi likovnih umetnosti izabran u zvanje docenta. Od 2014. godine radi na Akademiji umetnosti u Banskoj Bistrici, od 2017. vodi sopstveni atelje STARTUP i šef je Katedre slikarstva. Živi i radi u Bratislavi i Bačkom Petrovcu. Od početka svoje karijere izlagao je u regionu srednje Europe i Turske. Među njegovim najznačajnijim samostalnim izložbama u poslednjih nekoliko godina su: Live Long and Prosper, Artwall Gallery, Prag, Češka (2019), Sezona 18/19, Stredoslovačka galerija, Banska Bistrica (2019), Studija ruke, Galerija likovne umetnosti – Poklon, zbirka Rajka Mamuzića, Novi Sad (2020), Echoes of Gestures, Galerija modernog umetnosti Cermodern, Ankara, Turska (2022), Sunday Brunch,Galerija Kaple, Valašské Meziřičí, Češka (2023), Double Trouble, Zoya Museum, Modra (2024).

Is the Earth Flat? (Da li je zemlja ravna?)

Kustoskinja Ivana Moncoľová

Jan Triaška (1977) nije novajlija na umetničkoj sceni u Novom Sadu. Rođen je u Novom  Sadu živeo je u Bačkom Petrovcu, gde je i pohađao gimnaziju. Studirao je slikarstvo na Akademiji umetnosti u Novom Sadu u klasi profesora Jovana Rakidžića. Tokom 90-ih godina 20. veka, nakon oružanih sukoba gradjanskog rata i dva krizna talasa na teritoriji bivše Jugoslavije, preselio se 1999. godine u Bratislavu, gde je studirao slikarstvo na Visokoj školi likovnih umetnosti u u klasi profesora Jana Bergera.

Ova kritična situacija je dobro pripremila Jana Triašku za percepciju različitih političkih sporova, nacionalizama, patoloških pojava u društvu i politici zemalja istočnog bloka. Kako sam kaže, za slovačku politiku i njene promene moći počeo je da se interesuje oko 2001 godine, kada je primetio i počeo da razlikuje crno od belog. Slovačko društvo i njegov razvoj od tada dobro poznaje. Iako je društvo, više od dve decenije, prošlo kroz istu globalizaciju i treću informacionu, kao i industrijsku i tehničku revoluciju, Triaška zadržava reakcionu osetljivost na njegove razvojne paradokse, političke korupcije i obrazovne greške.

Iako je početkom milenijuma izgledalo da će se Triaška okrenuti političkom i socijalnom aktivizmu, posebno u delima u javnom prostoru, kasnije je skoro isključivo radio sa slikom – slikarstvom i crtežom, radeći sam za sebe, kao čovek koji se bori sa nedostacima društva – sa osnovnim pravom na izražavanje građanskog stava. Od mnoštva tema bira agresivnost developera pri izgradnji i zauzimanju javnog prostora od strane privatnih vlasnika (2014 – 2016), tematizuje ekspanziju izgradnje kuća i njihovih unifikovanih građevinskih sistema ili izolacije, koloritne kontrastne jednoličnosti.

Od 2016 godine tematizuje porast nacionalizma u srednjoj Evropi kao i u svetu, uvek zastupa anti-populističke stavove, preferira činjenice umesto propagande, oprezan je prema nepotkrepljenim tvrdnjama. U umetničkoj praksi sa tim novim fenomenima 21. veka, u postfaktualnom dobu, gde (dez)informacioni šum nadjačava osnovne činjenice i realnost se brzo menja, Triaška se izražava sporim medijem slikarstva, odnosno slikarstva u kombinaciji sa crtežom. Kroz simboličke paradokse, kriptovana povezivanja jasnih simbola i predmeta bez ambicija za dubljim značenjem, u kombinaciji sa gotovo kompromitujućom, izrazitom koloritnošću, postiže mimikrijsko narušavanje ustaljenih slikarskih žanrova (pejzaža, mrtve prirode, portreta) i pomera ih u subverzivni značaj. Određeno vreme radi sa strategijom pružanja vizuelnih informacija kao deep fake – reprodukuje hiljadu puta reprodukovano i pri tome usavršava mentalnu poruku u svoje uverenje, gde se ne može verovati autoritetima ni trolovima, jer ne znamo da li je verifikovan identitet autoriteta, odnosno onoga ko prenosi poruku. I da li trenutno ne zastupa stav u korist drugih interesa.

Serija dela prezentovana na izložbi „Da li je zemlja ravna?“ tačno se odnosi na omiljene teorije zavere slovačkog naroda, koje su se stvarno ostvarile u političaru koji je došao na vlast nakon izbora u septembru 2023. Iako samo u poziciji generalnog sekretara Ministarstva kulture Slovačke republike, preokrenuo je svrhu ministarstva kulture u ministarstvo kulturnih ratova. Uticaj na čistke u institucijama osnovanim od strane ministarstva, pri čemu ga vodi revanšizam i obračun sa kulturnom scenom. Po prirodi svoje moći, ovom političaru je dozvoljeno da nastupa na javnoj televiziji, gde ne govori o strategijama vođenja kulturnih politika, već ispituje novinara (lukavim retoričkim pitanjima) o osnovnim, davno rešenim pitanjima, na primer o mogućnosti „ravne zemlje“, jer to navodno ne može da se proveri bez odlaska u svemir, u kojem ni on ni novinari nisu bili.

U Slovačkoj od 2022. godine do sada, pri merenju vere u teorije zavere (veruje im čak 1/3 naroda), otkriveno je da Slovaci spadaju među najviše zavereničke narode (informacije iz ovih merenja o Slovačkoj preuzeli su i srpski novinari). Istovremeno, Slovačka spada u teritorije gde najviše operišu ruske trol farme na društvenim mrežama.

Jezik zavere ima svoje međunarodne teme, od chemtrails-a do beljenja smrtonosnih bolesti. Kod nas su ovaj narativ prihvatili i ljudi sa političkim ambicijama, povezali ih sa simbolima nacionalne istorije, ali i nacionalizma, u mnogim slučajevima politička retorika se populistički poziva na „tradicionalnu“ ili „nacionalnu“ umetnost, hranu… pri čemu je jasnoća ovog značenja zamagljena. U suštini, mase se manipulišu u korist plemenskog ponašanja, odbrane plemena od imaginarnog neprijatelja (migranata).

Simbol nacionalnog karaktera, iz mogućeg prirodnog dijapazona nacionalnih simbola je vrh planine Kriváň, naziv potiče od zakrivljenog vrha gorskog masiva Visokih Tatri, pojavljuje se u legendama, nalazi se na evrokovanicama, postao je epiteton ornans (nešto kao Zlatibor ili Tara, samo viši. I ne toliko personifikovan, da bi se dogovarali o staroj ljubavi).

Inače, u Slovačkoj postoji više vrhova zvanično nazvanih Kriváň (narodna tradicija je imenovala samo ono što je vizuelno videla), kao i jedno selo, dok su druga mesta dobila imena na osnovi tog naziva. Ispod Kriváňa je Kôprová dolina, jedno od područja u Slovačkoj sa najvišim stepenom zaštite prirode, ali samo dok se pravila ne ublaže intervencijom „više sile“, koja političarima omogućava da eksploatišu vekovne šume, puneći džepove interesnih grupa, iz kojih će se pojaviti nova politička snaga koja se predstavlja kao pro-socijalna.

Ján Triaška na izložbi „Is the Earth Flat?“ predstavlja sedam velikih platna. U izloženoj seriji odabrao je nekoliko nacionalnih, nacionalističkih, narodnih simbola i koristio ih kao osnovne teme za svoje slike. Jedan od najjačih je Kriváň, drugi su narodne nošnje, ukrašena sekira zvana valaška, kompozicije Slovaka u kabanici sa golim grudima koje potiču iz slika osnivača Slovačkog modernog slikarstva Martina Benku (1888 – 1971), koji je u slovačku modernu  uneo ruralne, seljačke teme, a ne gradske teme, kao što je bio običaj za većinu velikih zapadnih modernističkih kultura.

Triaška fragmentira, multiplikuje, meša ove simbole na jednoj slikarskoj površini. Njegovo slikarstvo je postmoderno, ne samo stilom i načinom vizualnosti sa referencama na Martina Kippenbergera, Davida Sallea, ili drugih nemačkih neoekspresionista. Ali posebno u slojevitosti tema slikarski, crtački, ponekad gotovo do simulakra nalepnica i popkulturnih referenci, ili teksta u slici (koji je subliminalan i ponavlja teoriju zavere o zaveri Georgea Sorosa protiv svih, što je takođe jedan od omiljenih hoax motiva u srednjoj Evropi). Drugi sloj su nazivi samih slika, gde „nacionalni motivi čoveka sa valaškom/sekirom“ obrastaju bršljanom, ili „goreći Kriváň“, koji nosi ikonografski naziv Vanitas, što znači taština, prolaznost, praznina. Za dovršavanje propasti, Triaška simbolično koristi prirodne elemente vatru, oluju (sa referencom na Giorgionea), polavu, priroda osvaja ljudske tvorevine. Autor namerno koristi motiv kamenih dorskih/jonskih stubova kao patetični simbol raspadajuće civilizacije u eskalirajućoj klimatskoj krizi stare Evrope, koja se zagreva dvostruko brže od svetskog proseka. Kolorit je dramatično gradjen na aktivnim bojama – žuta, narandžasta, ćilibar u nasilnoj kombinaciji sa pasivnim bojama – azurna, plava, ljubičasta, nešto između je ružičasta, što su zapravo sve boje duge. U ovoj seriji, Triaška gradi pali Olimp (Kriváň), božanstvenim društvenim temama koje su zavladale u najnižim slojevima društva, stvarajući dimne zavese za stvarno važne teme društva kao što su zdravstvo, obrazovanje i ekonomija.

Slovačko postagrarno društvo zamenilo je traktore i plugove za tablete i tastature računara, iza kojih su se pojavili anonimni gospodari društvenih mreža, naravno, besplatno obučeni kursevima kompjuterske pismenosti za nerazvijene regione iz socijalnih programa EU, kako bi skrenuli pažnju na efekte vakcinacije, netoleranciju prema različitim mišljenjima, učvršćivanje u sopstvenim tvrdnjama. Postavljeni smo pred svršeni čin.

Is the Earth Flat? 

Curator Ivana Moncoľová

Ján Triaška (1977) is not a newcomer to the art scene in Novi Sad. He was born in Novi Sad and have been living in Bački Petrovac, where he attended high school. He studied painting at the Academy of Arts in Novi Sad in the studio of Professor Jovan Rakidžić. During the 1990s, after the armed conflicts and two waves of crises in the territory of the former Yugoslavia, he moved to Bratislava in 1999, where he studied painting at the Academy of Fine Arts in the studio of Professor Ján Berger.

This critical situation trained Ján Triaška well in perceiving various political disputes, nationalisms, and pathological phenomena in the society and politics of the changing Eastern Bloc countries. As he says, he began to take an interest in Slovak politics and its power shifts around 2001, when he started to distinguish black from white. He has known slovak society and its development well since then. Although it has undergone the same globalization and the third information, industrial, and technical revolution over more than two decades, Triaška maintains a reactive sensitivity to its developmental paradoxes, political corruption, and educational missteps.

Although at the beginning of the millennium it seemed that Triaška was leaning towards political and social activism, especially in works in public spaces, he later almost exclusively worked with painting and drawing, working for himself as a person struggling with the shortcomings of society – with the basic right to express a civic stance. From a multitude of themes, he chooses the aggressity of seizing of public space by private developers (2014 – 2016), thematizes the boom in house construction and their unified building systems or insulation, and the colorful contrasting monotony.

Since 2016, he has been addressing the rise of nationalism in Central Europe and the world, always advocating anti-populist views, preferring facts over propaganda, and being cautious of unsubstantiated claims. In his artistic practice with these new phenomena of the 21st century, in the post-factual era, where (dis)information noise overwhelms basic facts and reality changes rapidly, Triaška expresses himself through the slow medium of painting, specifically painting combined with drawing. Through symbolic paradoxes, encrypted connections of clear symbols and objects without ambitions for deeper meaning, combined with almost compromising, striking colors, he achieves a mimetic disruption of established painting genres (landscape, still life, portrait) and shifts them into subversive meanings. For some time, he has been working with the strategy of presenting visual information as deep fake – reproducing the reproduced thousands of times while fine-tuning the mental message into his conviction, where one cannot trust authorities or trolls, because we don´t know if the identity of the authority, i.e., the one who conveys the message, is verifiable. And whether they are currently not taking a stance in favor of other´s interests.

The series of artworks presented at the exhibition “Is the Earth Flat?” are directly references to popular conspiracies of the slovak nation, which materialized in a politician who came to power after the election in September 2023. Although only in the position of Secretary General of the Ministry of Culture of the Slovak Republic, he turned the purpose of the Ministry of Culture into a ministry of cultural wars. He influences purges in institutions established by the ministry, driven by revenge and settling scores with the cultural scene. By the nature of his power, this politician is allowed to appear on public television, where he does not talk about cultural policy strategies but tests the journalist (with shrewd rhetorical questions) on basic, long-resolved issues, such as the possibility of the “flatness of the earth,” because it supposedly cannot be verified without going into space, where neither he nor the journalists have been.

In Slovakia, from 2022 until now, when measuring belief in conspiracies (up to 1/3 of the nation believes in them), it was found that Slovaks are among the most conspiracy-minded nations (information from these measurements about Slovakia was also taken up by Serbian newspapers). At the same time, Slovakia is one of the territories where Russian troll farms operate most on social networks.

The language of conspiracy has its international themes, from chemtrails to bleaching effects on deadly diseases. In our country, this narrative was also adopted by people with political ambitions, who combined them with symbols of national history and nationalism. Much of the political rhetoric populistically refers to “traditional” or “national” art, food… while the clarity of this meaning is obscured. Essentially, it manipulates crowds in favor of tribal behavior, defending the tribe from an imaginary enemy (migrants).

The symbol of national character, from the possible natural range of national symbols, is the Kriváň mountain, its name derived from the curved peak of the High Tatras massif, appearing in legends, on euro coins, and becoming an epitheton ornans (something like Zlatibor or Tara, just higher. And not so personified that they would talk about old love). By the way, in Slovakia, there are more mountains officially named Kriváň (folk tradition named only what it visually saw), and one village, others are derived from this name. Under Kriváň is the Kôprová Valley, one of the areas in Slovakia with the highest degree of nature protection, but only until the rules are relaxed by an intervention from above – a thousand-year calamity that allows politicians to exploit the centuries-old forest, filling the pockets of interest groups from which a new political force pretending to be pro-social will arise.

Ján Triaška at the exhibition “Is the Earth Flat?” presents seven large-format paintings on canvas. In the exhibited series, he selected several national, nationalistic, and folk symbols and used them as the main themes for his paintings. One strong symbol is Kriváň, others are folk costumes, a decorated axe called “valaška“, compositions of a Slovak man in a coat with a bare chest originating from the paintings of the founder of Slovak modern painting Martin Benka (1888 – 1971), who brought rural, peasant themes into it, not urban themes, as was customary for most major Western modernist cultures.

Triaška fragments, multiplies, and mixes these symbols on one pictorial surface. His painting is postmodern, not only in style and visuality with references to Martin Kippenberger, David Salle, or other German neo-expressionists. But especially in layering themes painterly, drawing, sometimes almost as simulacra of stickers and pop culture references, or text in the painting (which is subliminal and repeats the conspiracy about George Soros’s plot against everyone, which is also one of the favorite hoax motifs in Central Europe). Another layer is the titles of the paintings themselves, where “national motifs of a man with a valaška” are overgrown with ivy, or “burning Kriváňs,” which he labels with the iconographic title Vanitas, meaning vanity, transience, emptiness. To complete the destruction, Triaška symbolically uses natural elements of fire, storm (with a reference to Giorgione), flood, nature overgrows human creations. Most often stone Doric/Ionic columns as a pathetic symbol of a decaying civilization in the escalating climate crisis of old Europe, which is warming twice as fast as the global average. The color scheme is dramatically composed of active colors – yellow, orange, amber in violent combination with passive colors – azure, blue, purple, something in between is pink, which are actually all the colors of the rainbow. In this series, Triaška composes a fallen Olympus (Kriváň), deified societal themes that have dominated the lowest currents of society, creating smoke screens for truly important societal issues such as healthcare, education, and the economy.

Slovak post-agrarian society has exchanged tractors and plows for tablets and computer keyboards, from behind which anonymous masters of social networks have emerged, of course trained for free by computer courses for underdeveloped regions from EU social programs, to draw attention to the effects of vaccination, intolerance of multiple opinions, reinforcing their own claims. For now, it is done. We are done.